Disleksi nedir?
Disleksi, öncelikle doğru ve akıcı kelime okuma ve heceleme ile ilgili becerileri etkileyen bir öğrenme güçlüğüdür. Disleksinin karakteristik özellikleri, fonolojik farkındalık, sözel bellek ve sözel işlem hızındaki zorluklardır. Disleksi, entelektüel yetenekler aralığında ortaya çıkar. En iyisi, ayrı bir kategori değil, bir süreklilik olarak düşünülür ve net bir kesişme noktası yoktur.
Dil, motor koordinasyon, zihinsel hesaplama, konsantrasyon ve kişisel organizasyon yönlerinde birlikte ortaya çıkan zorluklar görülebilir, ancak bunlar kendi başlarına disleksi belirteçleri değildir. Bireyin sağlam temelli müdahaleye nasıl yanıt verdiğini veya yanıt verdiğini inceleyerek, disleksik zorlukların ciddiyeti ve kalıcılığının iyi bir göstergesi elde edilebilir.
“Özel öğrenme güçlüğü” olarak adlandırılan disleksi, okul öncesi dönemde belirtiler vermesine rağmen en çok ilkokul döneminde belirgin hale gelmektedir.
Disleksi belirtileri nelerdir?
Disleksi çocukların yanlış yazma, okuma ve okuduğunu anlamaktaki problemleridir. Disleksi belirtileri ilk olarak çocuğun konuşmaya geç başlaması olabilir. Fakat bu durum aileler için çoğu zaman sorun teşkil etmeyebilir. Konuşmaya başladıktan sonra ise çocuk kelimelerin telaffuzunda zorlanır, kelime hafızası olması gerektiğinden daha azdır.
Yaş ilerledikçe belirtilerde değişmekte ve artmaktadır. İlkokul döneminde daha çok harfler doğru yazım biçiminin tam tersi şekilde aynadaki yansıması gibi yazılır. Harflerde geçerli olan bu durum sayılar içinde aynı şekilde geçerlidir.
Disleksi belirtileri gösteren çocuklar okurken hecelerler, satır takibi yapamazlar, satır atlamamak için parmaklarıyla takip etmek zorunda kalabilirler. Yazarken yazım hatalarıyla dolu cümleler kurarlar. Bu ve buna benzer belirtiler gösterirler. Disleksi kimi zamanda dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirtileriyle de birlikte seyredebilir.
Disleksinin sadece okuma ve yazma yeteneğini etkilediğine dair bir yanılgı var. Bu doğru olsaydı, tespit etmek çok daha kolay olurdu. Aslında disleksi koordinasyon, organizasyon ve hafıza gibi alanları etkileyebilir.
Disleksi olan her kişi, durumu kendine özgü bir şekilde yaşayacak ve bu nedenle her birinin kendi yetenekleri ve zorlukları olacaktır.
Bununla birlikte, ne arayacağınızı biliyorsanız, yaşanan zorlukların disleksinin göstergesi olup olmadığını belirlemenize yardımcı olabilecek ve daha fazla araştırmanın faydalı olabileceğini düşündürecek ortak işaretler vardır.
Genel olarak disleksi belirtileri;
- Harflerin anlamakta güçlük çekme
- Harf sırasını atlama
- Benzer eş sesli harfleri karıştırma
- Okuma esnasında bir sonraki alt satıra geçmede zorluk
- Hece tekrarları yapma
- Harfleri okurken, yazarken harflerin yerini değiştirme
- Çocuğun yaşıtlarına göre geç okuyup yazması disleksi belirtisi olabilir.
Disleksi kaça ayrılır?
Öğrenme sorunları birçok alanda görülebilmekle birlikte akademik olarak temelde
- Okuma bozukluğu (disleksi),
- Yazılı anlatım bozukluğu (disgrafi),
- Matematik bozukluğu (diskalkuli) şeklinde üç ana grup olarak özetlenebilir.
Disleksisi olan bireylerin sözcükleri doğru okuma, okuduğunu anlama ve okuma hızlarında problemler vardır. Okuma yazmayı öğrenmede yaşıtlarına göre gecikme görülür. Okurken yanlış ve yavaş okuma, harf, hece ve satır atlama sıktır. Okuduğunu anlamada güçlük çekerler.
Disleksi genetik ve çevresel etkenlerin etkileşimi sonucu ortaya çıkabilir.
Disleksisi olan bireylerin ailesinde Özgül Öğrenme Bozukluğu görülme sıklığı normale göre daha fazladır.
Dislekside eğitim teknikleri
Disleksi, belirli eğitim yaklaşımları ve teknikleri kullanılarak tedavi edilir ve müdahale ne kadar erken başlarsa o kadar iyidir. Çocuğunuzun okuma becerilerinin, diğer akademik becerilerinin ve ruh sağlığının değerlendirilmesi, çocuğunuzun öğretmenlerinin bireysel bir öğretim programı geliştirmesine yardımcı olacaktır.
Öğretmenler okuma becerilerini geliştirmek için işitme, görme ve dokunmayı içeren teknikleri kullanabilirler. Bir çocuğun öğrenmek için birkaç duyuyu kullanmasına yardımcı olmak – örneğin, kaydedilmiş bir dersi dinlemek ve kullanılan harflerin ve konuşulan kelimelerin şeklini bir parmakla izlemek – bilgilerin işlenmesine yardımcı olabilir.
Tedavi, çocuğunuza şu konularda yardımcı olmaya odaklanır:
- Kelimeleri oluşturan en küçük sesleri (fonemler) tanımayı ve kullanmayı öğrenin
- Harflerin ve harf dizilerinin bu sesleri ve kelimeleri temsil ettiğini anlayın (ses bilgisi)
- Okuduğunu anlama (anlama)
- Okuma doğruluğu, hızı ve ifadesi (akıcılık) oluşturmak için yüksek sesle okuyun
- Tanınan ve anlaşılan kelimelerden oluşan bir kelime dağarcığı oluşturun
Varsa, bir okuma uzmanıyla özel ders seansları, disleksi olan birçok çocuk için faydalı olabilir. Çocuğunuzun ciddi bir okuma engeli varsa, özel ders vermenin daha sık yapılması gerekebilir ve ilerleme daha yavaş olabilir.
Dislekside erken teşhisin önemi
Anaokulunda veya birinci sınıfta ek yardım alan disleksili çocuklar genellikle okuma becerilerini ilkokul ve lisede başarılı olacak kadar geliştirirler.
Daha sonraki sınıflara kadar yardım almayan çocuklar, iyi okumak için gereken becerileri öğrenmekte daha fazla zorluk çekebilirler. Akademik olarak geride kalmaları muhtemeldir ve asla yetişemeyebilirler. Şiddetli disleksisi olan bir çocuğun okuması asla kolay olmayabilir. Ancak bir çocuk okumayı geliştiren becerileri öğrenebilir ve okul performansını ve yaşam kalitesini iyileştirmek için stratejiler geliştirebilir.
Ebeveynler ne yapabilir?
Çocuğunuzun başarılı olmasına yardım etmede büyük bir rol oynarsınız ve şu adımları atabilirsiniz:
- Sorunu erken ele alın. Çocuğunuzun disleksi olduğundan şüpheleniyorsanız, çocuğunuzun sağlık hizmeti sağlayıcısıyla konuşun. Erken müdahale başarıyı artırabilir.
- Çocuğunuzla birlikte yüksek sesle okuyun. Çocuğunuz küçükken başlamanız en iyisidir, ancak başlamak için asla geç değildir. Bebekleri oyuncak olarak kitaplarla tanıştırmak, bakıcılarla eğlenceyi, öğrenmeyi ve sosyal etkileşimi teşvik eder. Çocuğunuza hikayeler okuyun. Ayrıca çocuğunuzla birlikte kaydedilmiş kitapları dinlemeyi deneyin. Çocuğunuz yeterince büyüdüğünde, hikayeleri çocuğunuz duyduktan sonra birlikte okuyun.
- Çocuğunuzun okulu ile birlikte çalışın. Okulun çocuğunuzun başarılı olmasına nasıl yardımcı olacağı konusunda öğretmenle konuşun. Çocuğunuzun en iyi savunucusu sizsiniz.
- Okuma süresini teşvik edin. Çocuğunuzla birlikte okumak için her gün zaman ayırın. Okuma becerilerini geliştirmek için, bir çocuk okuma pratiği yapmalıdır. Çocuğunuzu becerileri geliştikçe okumaya teşvik edin. Ayrıca çocuğunuzun size yüksek sesle okumasını sağlayın.
- Okumak için bir örnek belirleyin. Çocuğunuz okurken her gün kendinize ait bir şeyler okumak için bir zaman belirleyin bu bir örnek teşkil eder ve çocuğunuzu destekler. Çocuğunuza okumanın eğlenceli olabileceğini gösterin.
- Okumayı içermeyen etkinliklerde duygusal destek ve başarı fırsatları, disleksik çocuklar için önemlidir.
Çocuğunuzda disleksi varsa:
- Yardımcı olun. Okumayı öğrenmede zorluk, çocuğunuzun benlik saygısını etkileyebilir. Sevginizi ve desteğinizi ifade ettiğinizden emin olun. Çocuğunuzun yeteneklerini ve güçlü yanlarını överek cesaretlendirin. Çocuğunuzun başarılı olması için ihtiyaç duyduğu hizmetleri ve desteği sağlayabilmeleri için okul personeli ile konuşun.
- Çocuğunuzla konuşun. Çocuğunuza disleksinin ne olduğunu ve kişisel bir başarısızlık olmadığını açıklayın. Bunu anlamak, çocuğunuzun öğrenme güçlüğü ile daha iyi başa çıkmasına yardımcı olabilir.
- Çocuğunuzun evde öğrenmesine yardımcı olacak adımlar atın. Çocuğunuzun çalışması için temiz, sessiz, düzenli bir yer sağlayın ve bir çalışma zamanı belirleyin. Ayrıca çocuğunuzun yeterince dinlendiğinden ve düzenli, sağlıklı yemekler yediğinden emin olun.
- Ekran süresini sınırlayın. Her gün elektronik ekran süresini sınırlayın ve fazladan zamanı okuma alıştırması için kullanın.
- Çocuğunuzun öğretmenleriyle iletişimde kalın. Çocuğunuzun yolda kalmasını sağlamak için öğretmenlerle sık sık konuşun. Gerekirse, çocuğunuzun okuma gerektiren testler için fazladan zaman aldığından emin olun. Öğretmene, çocuğunuzun günün derslerini daha sonra oynatmak üzere kaydetmesine yardımcı olup olmayacağını sorun.