Kolajen, bağ dokusunun temelini oluşturan bir proteindir. Kolajen, vücudumuzdaki tüm proteinlerin yaklaşık üçte birini oluşturur.
Eklemlerin, kemiklerin, tendonların, saçın, cildin, tırnakların, dişlerin temel bileşenlerinden biridir. Ayrıca kolajen, damarların, atardamarların ve kılcal damarların duvarlarını oluşturur.
Adı, ‘yapıştırıcı’ olarak tercüme edilen Yunanca kolla kelimesinden gelir. Bu tesadüf değildir. Kolajenin ana işlevlerinden biri yapıştırıcı gibi davranmasıdır. Kolajen molekülleri fibriller adında uzun ince protein liflerinden oluşur. Hücreleri bir arada tutmayı, vücudumuzu tek bir bütün halinde bağlamayı ve dokuların gerilmeye dayanmasını sağlarlar.
Kolajen depoları yaşla birlikte tükenir. Doğal nedenlerle kolajen sentezi yavaşlarken, lifler daha hızlı parçalanmaya başlar. Bu, yaşlanmanın ilk belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olur, cilt incelir ve elastikiyetini kaybeder, kırışıklıklar oluşur, kemikler daha kırılgan hale gelir ve eklemler daha az hareketli hale gelir.
KOLAJEN TÜRLERİ
Doğada, her biri farklı bir amino asit seti içeren ve vücutta belirli bir rol oynayan en az 16 tip kolajen vardır. Uzmanlar 4 ana kolajen türü tanımlamaktadır:
Tip I
Üzerinde en çok çalışılan ve en yaygın formdur. İnsan vücudunda bulunan tüm kolajenin yaklaşık yüzde 90’ını oluşturur. Bunlar, fibril demetlerinden dokunmuş güçlü ve elastik liflerdir. Deri, kemik, tendon, diş, damar ve bağ dokusu oluşumunda görev alırlar.
Tip II
Bu kolajen daha gevşek liflerden oluşur. Kıkırdak oluşturur ve eklemleri esnek, güçlü ve sağlıklı yapar.
Tip III
Vücuttaki en yaygın ikinci kolajen türüdür. Daha da ince ve daha fazla uzayabilir fibrillerden oluşur. Kasların, iç organların ve büyük damarların yapısını destekler ve ayrıca tip I kollajen liflerinin oluşumuna katılırlar. Bu kolajenin çoğu bağırsak duvarlarında yoğunlaşmıştır. Eksikliği damarların yırtılma riskini artırır.
Tip IV
Dermisi ve epidermisi birbirine bağlayan derinin derin tabakası olan bazal membranların ana bileşenidir. Ek olarak, tip IV kolajen, göz merceğinin yapısında yer alır. Bu protein kolajen lifleri oluşturamaz. İlk üç türden farklı olarak, fibriler olmayan kolajenler sınıfına aittir ve ince bir üç boyutlu kafes ağı şeklinde bulunur.
KOLAJENİN FAYDALARI
Kolajen birçok faydalı özelliğe sahiptir. Bunların belki de en ünlüsü, kırışıklıkların görünümünü yavaşlatma, cildi pürüzsüzleştirme ve koruyucu özelliklerini artırma özelliğidir. Ek olarak, bu proteinin kaygıyı azalttığına, ruh halini iyileştirdiğine, kilo kontrolüne yardımcı olduğuna ve bağırsak fonksiyonunu normalleştirdiğine inanılıyor. Ancak, tüm bu özellikleri doğrulayacak herhangi bir çalışma bulunmamaktadır.
İşte kolajenin vücut için bilimsel olarak kanıtlanmış faydaları:
1. Cilt sağlığını iyileştirir
Kolajen lifleri cildimizin iskeleti olarak kabul edilebilir; elastikiyeti, sıkılığı ve gücü bunlara bağlıdır. Bu protein sayesinde cilt daha pürüzsüz, daha sıkı ve daha nemli görünür. Kolajen ayrıca hasar gördüğünde dokuların doğal olarak kendi kendini iyileştirmesine de katkıda bulunur. Örneğin vücutta çizikler, yaralar veya yanıklar varsa kolajen bunların iyileşmesini hızlandıracaktır.
Kolajen eksikliği durumunda ise cilt daha ince ve daha kuru hale gelir. Esnekliğini kaybeder, düzensiz bir şekilde sarkar ve solar. Bu nedenle vücuttaki yüksek kolajen seviyelerini korumak önemlidir.
Bir grup Alman bilim insanı, yaşları 35 ila 55 arasında değişen 69 kadınla bir araştırma yaptı. 46 katılımcı iki ay boyunca günlük kolajen hidrolizatı aldı, geri kalanlar ise plasebo aldı. Sonuç olarak, kolajen içen kadınların cildi daha elastik ve nemli hale geldi ve araştırmada hiçbir bir yan etki kaydedilmedi.
2. Eklem ağrısını hafifletir
Kolajen, kıkırdak dokusunu yıkımdan korur. Bu nedenle yaşla birlikte üretimi yavaşladığında eklemlerin durumu bozulmaya başlar. Özellikle osteoartrit gelişme riski artar. Chicago’daki Illinois Üniversitesi’ndeki araştırmacılar tarafından yapılan bir çalışmaya göre, kolajen takviyesi eklem sorunlarını azaltabilir.
Ek olarak, kolajen iltihabı yatıştırır ve eklem ağrısını hafifletir. Amerikalı beslenme uzmanları ilginç bir araştırma yaptılar. 147 sporcuyu davet ettiler ve onları 2 gruba ayırdılar. Tüm katılımcılardan günlük diyetlerini özel gıda katkı maddeleri ile tamamlamalarını istediler. Aynı zamanda, bazıları 10 gr kolajen tüketirken, diğerleri plasebo aldı.
24 hafta sonra araştırmacılar sonuçları karşılaştırdı. Proteini alan sporcular eklem ağrısında belirgin bir azalma yaşadılar. Üstelik hem hareket halindeyken hem de istirahat halindeyken.
Kolajeni ağrı kesici olarak kullanmak istiyorsanız, uzmanlar küçük bir dozla başlamanızı tavsiye ediyor, günde en fazla 8-12 gr öneriliyor.
3. Kemikleri güçlendirir
Kolajen kemik gücünü arttırır, onları bozulmaya karşı korur ve osteoporoz riskini azaltır. Bu, Florida Üniversitesi’nden araştırmacılar tarafından onaylandı. Bir yıl boyunca her gün, çalışma katılımcıları 5 gram kolajen içeren bir kalsiyum takviyesi veya kolajen içermeyen bir kalsiyum takviyesi aldı. Birinci gruptaki katılımcıların kanında, kemik yıkımına katkıda bulunan proteinlerin seviyesi, sadece kalsiyum alanlara göre önemli ölçüde daha düşüktü.
Alman uzmanlar da benzer sonuçlara vardı. Kolajen takviyesinin kemik mineral yoğunluğu üzerindeki etkisini değerlendirdiler. Çalışmaya katılanlar günde 5 gr kolajen aldı. Bir yıl sonra kemikleri kontrol grubuna göre yüzde 7 daha güçlü hale geldi.
4. Kas büyümesini hızlandırır
Kolajen, kasların en önemli bileşenlerinden biridir. Tüm kas dokusunun yaklaşık yüzde 10’u bu proteinden oluşur. Araştırmacılar, ayrıca kas proteini üretimini teşvik ettiğini ve egzersiz performansını iyileştirdiğini söylüyor.
Bir grup Alman uzman 12 haftalık bir deney yaptı. Kas kütlesi azalmış 50 ileri yaştaki erkek çalışmaya davet edildi. Katılımcıların yarısı her gün 15 gr kolajen aldı ve haftada üç kez kuvvet egzersizleri yaptı ve geri kalanı sadece egzersiz yaptı. Sonuçlar, kolajen alanların daha fazla kas kütlesi kazandığını ve güçlendiğini gösterdi.
5. Kalbi korur
Bazı uzmanlar, kolajenin kalp hastalığını önlemeye de yardımcı olabileceğine inanıyor. Bu protein, kanı kalpten organlara taşıyan atardamarların duvarlarını oluşturduğundan, eksik olduğunda damarlar kırılgan hale gelir ve tahrip olur. Kolajen eksikliği durumunda kalp krizi ve felce yol açan ateroskleroz gelişimi riski artar.
Japon araştırmacılar, kolajen takviyesinin damar duvarı üzerinde faydalı bir etkisi olduğunu ortaya koymuştur. 6 ay boyunca 31 sağlıklı insanın durumunu izleyen araştırmacılar, tüm deneklere yemeklerle birlikte her gün ek 16 gr kolajen verdi. Çalışmanın sonunda uzmanlar, katılımcıların damar duvarlarının sertliğinde önemli bir azalma kaydetti. Ek olarak, tüm çalışma katılımcılarının kanındaki iyi kolesterol konsantrasyonu ortalama yüzde 6 arttı. Çalışmanın yazarları, kolajenin aterosklerozun önlenmesinde ve tedavisinde yardımcı olabileceğine inanıyorlar.
6. Tırnakların gücünü arttırır
Kolajen tırnakları güçlendirir ve kırılmayı önler. Ek olarak, büyümelerini teşvik edebilir. Bir grup Alman ve Brezilyalı araştırmacı, bu sonuçlara varmıştır. Katılımcılara her gün 2.5 gr doğal olarak oluşan biyoaktif kolajen peptidleri verilen bir araştırmada, bir ay sonra katılımcıların tırnaklarının yüzde 12 daha hızlı uzamaya başladığı ve kırılganlıklarının ortalama yüzde 42 azaldığı ortaya çıktı. Ek olarak, gönüllülerin yaklaşık yüzde 80’i tırnaklarının kolajen almadan öncesine göre daha pürüzsüz ve parlak olduğunu söyledi.
YAN ETKİLERE DİKKAT EDİN
Kolajen takviyeleri çoğu insan için güvenli kabul edilir ve neredeyse hiç yan etkisi yoktur. Bununla birlikte, bazı takviyeler yumurta, inek sütü, balık, deniz ürünleri, fındık, buğday ve soya gibi yaygın gıda alerjenleri kullanılarak üretilir. Bu nedenle, bu tür takviyeleri almadan önce, bileşimlerini her zaman dikkatlice incelemelisiniz.
Ayrıca, kolajen böbrek yetmezliği ve karaciğer hastalığı olan kişiler tarafından dikkatli bir şekilde alınmalıdır. Diyetteki fazla protein bu organlar üzerindeki yükü önemli ölçüde artırır. Kolajen takviyeleri hamile ve emzikli kadınlar tarafından yalnızca sıkı tıbbi gözetim altında kullanılmalıdır.
Ayrıca bazı durumlarda kolajen takviyeleri ağızda hoş olmayan bir tat, mide ekşimesi ve ağırlık hissi bırakabilir.
KOLAJEN İÇEREN GIDALAR
Vücut tarafından üretilen doğal kolajene endojen denir. Gençlikte, fibrillerin tahrip olmuş alanlarını zamanla doldurmak için zamanı olan yeterli sayıda yeni molekül sentezleriz. Bu lifler çok hassastır. Yaşla birlikte, kolajen üretimi yavaşlarken deforme olmaya ve daha hızlı parçalanmaya başlarlar. Bu proteinin azalması 20 yaşında başlar ve 25-30 yıl sonra yıkım süreçleri sentez süreçlerine üstün gelir. Ek olarak, kolajen üretimi sigara, ultraviyole ışık, kötü ekoloji, stres ve rafine şeker ve karbonhidratların aşırı tüketilmesinden olumsuz etkilenir.
Vücuda dış girdiler yoluyla giren kolajene ise eksojen denir. Takviye ihtiyacı vücudun durumuna ve yaşam tarzına bağlıdır. Örneğin, kolajen preparatlarının stres dönemlerinde ve ağır hastalıktan sonra alınması tavsiye edilir.
Ayrıca, kolajen sadece hayvansal ürünlerde bulunduğundan veganların takviyelere ihtiyacı vardır. Bu durumda, buğdaydan elde edilen takviyeler kullanılabilir. Ancak bu tür kolajenin saf haliyle elde edilmediğini unutmamak gerekir, bu tür takviyeler doğal endojen protein üretimini aktive edemez.
Doğru beslenme yardımı ile vücutta gerekli olan kolajen seviyesini korumak mümkündür. Bunu yapmak için günlük diyetinize gençlik proteini açısından zengin yiyecekleri dahil etmelisiniz.
İşte popüler kolajen kaynaklarının listesi:
– Kemik suyu,
– Yumurta beyazı,
– Jelatin,
– Et ve tavuk,
– Balık ve deniz ürünleri.
Ayrıca meyve ve sebze alımınızı artırmanız önerilir. Kolajen içermezler, ancak bu proteinin üretimi için gerekli olan amino asitleri ve vitaminleri içerirler. Turunçgiller, kuş üzümü, çilek, havuç, brokoli, kırmızı biber, marul, fındık ve baklagiller özellikle faydalıdır.
Vücutta sindirim enzimlerinin etkisi altında, kolajen amino asitlere ve peptitlere parçalanır. Diyet takviyelerinde ise protein zaten parçalanmış veya hidrolize edilmiş halde alınır. Bu nedenle birçok uzman, gıdalardan alınan kolajenin daha verimli bir şekilde emildiğine inanmaktadır.
Yabani deniz balıklarından elde edilen deniz kolajenini tercih etmek daha iyidir. Yapısı doğal insan proteinine en yakın olduğu için kan dolaşımına daha hızlı nüfuz eder.
Kolajen tozu, su veya meyve sularında seyreltilir, smoothie’lere ve çorbalara eklenir. Hoş olmayan bir kokusu vardır. Bundan kaçınmak istiyorsanız, sıvı halde veya hap halinde kolajen satın alabilirsiniz. Ve doğal olarak daha fazla kolajen elde etmek için protein, bakır, C ve E vitaminleri açısından zengin dengeli bir diyet izlenmesi çok önemlidir.
KOLAJENİN KOZMETİK KULLANIMI
Kolajen sadece gıda ve takviyelerle alınamaz. Birçok insan bunu enjeksiyonlar, kozmetik ürünler ve etkilenen cilde uygulanan özel ürünler yoluyla alır. Ne yazık ki kolajen kremler, emülsiyonlar ve rujlar pek fayda sağlamaz.
Protein molekülleri boyutları nedeniyle derinin iç katmanlarına nüfuz edemezler, çok büyüktürler. Bu nedenle, bu tür kozmetikler yalnızca uygulanan bölgede etki gösterirler. Cilt yüzeyinde nemin buharlaşmasını önleyen koruyucu, hava geçirgen bir katman oluştururlar. Kolajene ek olarak hyaluronik asit içeriyorsa kozmetiklerin etkisi daha iyi olacaktır.
Daha gelişmiş bir yol ise kolajen enjeksiyonlarıdır. Proteini doğrudan dermise iletirler. Molekülleri doğal kolajen üretimini aktive eder, hasarlı lifleri onarır, hatta rahatlamayı giderir, kırışıklıkların derinliğini azaltır ve ayrıca cildi nemlendirir.
Kolajen enjekte etmeyi planlıyorsanız, bir dermatoloğa danışın. Deneyimli bir sağlık uzmanı vücudunuzun durumunu değerlendirecek ve yan etki riskini azaltmak için önerilerde bulunacaktır.
Kolajen üretimi diyet, yaşam tarzı, stres ve kötü alışkanlıklar gibi birçok faktörden etkilenir. Kolajen yıkımını yavaşlatmak için sağlıklı bir yaşam tarzına başlayın, bol su için, beslenmenize dikkat edin ve yeterince uyuyun. Ve tabii ki cildinize bakmayı da unutmayın. Aynı zamanda, doğru bakım ürünleri seçmek de çok önemlidir.
Her cilt bireysel bir yaklaşım gerektirir. Yanlış bakım, cilt bariyerinin seviyesini bozabilir ve bu, kolajen ve elastin üretimini doğrudan etkiler.